Είχα την ιδιαίτερη χαρά να παρακολουθήσω την ταινία του Γιάννη Σμαραγδή “Καζαντζάκης” στη δημοσιογραφική προβολή της αλλά και να παρευρεθώ στην επίσημη πρεμιέρα της ταινίας στο Θέατρο Παλλάς (Δείτε το ρεπορτάζ). Η αλήθεια είναι ότι είχα αποφασίσει να μην γράψω κριτική για τη συγκεκριμένη ταινία για τον απλούστατο λόγο ότι δεν την χρειάζεται αλλά και γιατί ποια είμαι εγώ που θα κρίνω τον Νίκο Καζαντζάκη μέσα από τη σκηνοθετική ματιά του Γιάννη Σμαραγδή.

Ωστόσο, μετά λύπης μου είδα τις αρνητικές κριτικές να χτυπούν την ταινία η μία πίσω από την άλλη ήδη από την πρεμιέρα της, γεγονός που με λυπεί και με εξοργίζει ιδιαιτέρως, οπότε αποφάσισα να γράψω την κριτική μου για την ταινία, όσο δύσκολο κι αν είναι για ‘μένα. Αρχικά να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν πρόκειται για την αυτοβιογραφία του μεγάλου Έλληνα λογοτέχνη. Είναι ένα ταξίδι εσωτερικής αναζήτησης του Νίκου Καζαντζάκη, μια γνωριμία με τη σπουδαία προσωπικότητα που κρυβόταν πίσω από τον συγγραφέα. Ο ίδιος είχε πει ότι η ζωή του ορίζεται από τα ταξίδια και τα όνειρά του. Σ’ αυτό το μοτίβο λοιπόν, κυμαίνεται η ταινία του Γιάννη Σμαραγδή, η οποία μελετά και αποτυπώνει στη μεγάλη οθόνη τις ιδιαίτερες σχέσεις του Νίκου Καζαντζάκη, το πόσο τον επηρέασαν και τον στιγμάτισαν στη ζωή αλλά και τη συγγραφή του αλλά και την ατέρμονη προσπάθειά του να τις κατανοήσει και να τις ερμηνεύσει. Τη σχέση του με τον εαυτό του, με την ιδιαίτερη πατρίδα του, την Κρήτη με το αμόλευτο φως της, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, με τον αυταρχικό πατέρα του, με τη θρησκεία και τον Θεό, με τον καλό του φίλο, Άγγελο Σικελιανό, με την ελευθερία αλλά και με τη σύζυγό του, Ελένη Καζαντζάκη. Αυτή είναι η ταινία του Γιάννη Σμαραγδή. Μια προσπάθεια να αποκρυπτογραφήσει την ψυχοσύνθεση του μεγάλου λογοτέχνη, τις εμπειρίες του από τα αμέτρητα ταξίδια του -κατά κύριο λόγο αυτοβελτίωσης-, την εσωτερική του αναζήτηση, τη σχέση του με τον πατέρα του και το πως αυτή επηρέασε τη ζωή αλλά και το συγγραφικό του έργο. Χαρακτηριστική η σκηνή της ταινίας που η Ελένη, η σύζυγός του, του ανακοινώνει τον θάνατο του πατέρα του κι εκείνος αρχίζει ξαφνικά να γελά δηλώνοντας ελεύθερος, δίχως να τρέμει πια. “Τον άπλωσα στις σελίδες μου”, αναφέρει επίσης, λυτρωμένος μετά τη συγγραφή του έργου του “Ο Καπετάν Μιχάλης”. Για ‘μένα μια από τις πιο δυνατές και χαρακτηριστικές σκηνές της ταινίας.

Στην ταινία αποτυπώνεται επίσης ξεκάθαρα η ιδιάιτερη σχέση του Νίκου Καζαντζάκη με τον φίλο του Άγγελο Σικελιανό, που υποδύεται ο Νίκος Καρδώνης. Μια σχέση που τον στιγμάτισε στο διάβα της ζωής του. Πολύ δυνατή και άψογα αποτυπωμένη από τον σκηνοθέτη η σκηνή που ο Νίκος Καζαντζάκης μαθαίνει για τον θάνατο του Σικελιανού με τους λυγμούς του στην ξύλινη σκάλα και την Ελένη να προσπαθεί να τον παρηγορήσει ενώ εκείνος τη διώχνει μακριά. “Τώρα είμαι μόνος μου!” τα χαρακτηριστικά του λόγια.

Τέλος, ο έρωτάς του για τη σύζυγό του, Ελένη Καζαντζάκη, αποτυπώνεται εξαιρετικά στην ταινία. Η Ελένη του ήταν πάντα δίπλα του, το στήριγμα του. Ο διάλογος μεταξύ του Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου, που υποδύεται τον Νίκο Καζαντζάκη και τη Μαρίνα Καλογήρου, που υποδύεται την Ελένη είναι θαρρώ μια από τις πιο συγκινητικές σκηνές της ταινίας που επαναλαμβάνεται μέχρι τέλους. “Εμείς οι δυο… ένα”, “Ναι Νίκο μου, Ναι αγάπη μου!”

Η σκηνοθετική προσέγγιση του Γ. Σμαραγδή

Είναι αλήθεια πως ήταν μια πολύ τολμηρή απόφαση για τον Γιάννη Σμαραγδή να δημιουργήσει αυτήν την ταινία. Δεδομένης της κρίσης που υπάρχει αυτήν τη στιγμή στον ελληνικό κινηματογράφο, μια τέτοια ταινία θα απαιτούσε ένα ιδιαιτέρως υψηλό budget για να γίνει σωστά. Δεδομένων λοιπόν, αυτών που είχε στα χέρια του, ο Γιάννης Σμαραγδής δημιούργησε ένα αριστούργημα, ένα ακόμα “σμαράγδι” στην πολύτιμη συλλογή του καλού ελληνικού σινεμά. Η επιλογή των τοποθεσιών, τα κοστούμια, η επιλογή του cast, η μουσική, όλα ντύνουν με τα πιο όμορφα χρώματα την ταινία. Τα στατικά πλάνα και τα κοντινά στις εκφράσεις των ηρώων όταν βιώνουν έντονα συναισθήματα αλλά και ο τρόπος που κρύβει ένα ολόκληρο μέρος πίσω από ένα χαρακτηριστικό κτήριο θέλοντας να μην προδώσει την τοποθεσία, είναι εντυπωσιακά. Τα γυρίσματα έγιναν σε διάφορες περιοχές ανά την Ελλάδα, οπότε όταν αναφέρεται σε κάποιο ταξίδι του Καζαντζάκη στο εξωτερικό, “κρύβει” την τοποθεσία μέσα σε ένα χαρακτηριστικό κτήριο της χώρας μας που ταιριάζει με την αρχιτεκτονική και αισθητική του συγκεκριμένου μέρους. Στα αρνητικά θα έλεγα πως βρήκα ίσως, λίγο υπερβολική την τοποθέτηση προϊόντος σε ορισμένα σημεία της ταινίας όπως και το γεγονός πως υπήρχαν κάποια μεγάλα κενά ανάμεσα στις χρονικές περιόδους των γεγονότων, χωρίς αυτό βέβαια να είναι απαραίτητα λάθος.

Το cast και οι ερμηνείες!

Η επιλογή του cast θαρρώ πως ήταν εξαιρετική και αρκετά ενδιαφέρουσα. Ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος σε ρόλο Νίκου Καζαντζάκη ήταν συγκλονιστικός. Οι πολλές εκφράσεις χαράς, πόνου, ευτυχίας, στενοχώριας, απογοήτευσης, λύτρωσης που βίωνε ο συγγραφέας αποτυπώνονται σε εξαιρετικό βαθμό από τον ηθοποιό, όπως και η σχέση του Καζαντζάκη με τα αγαπημένα του πρόσωπα. Ο έρωτάς του με την Ελένη είναι αποτυπωμένος εξαιρετικά στη μεγάλη οθόνη και ο ηθοποιός με την Μαρίνα Καλογήρου έχουν άψογη χημεία on set. Η Μαρίνα Καλογήρου έχει αποδείξει ότι είναι εξαιρετική ηθοποιός και ήταν, κατά τη γνώμη μου, η καλύτερη επιλογή για τον ρόλο. Η Νίκη Σταύρου, διευθύντρια των εκδόσεων Καζαντζάκης σχολιάζει άλλωστε, χαρακτηριστικά: «Εγώ, ως Νίκη, που γνώρισα το χαμόγελο της νονάς μου, της Ελένης Καζαντζάκη, όταν μιλούσε για τον Νίκο της, είδα το ίδιο ακριβώς χαμόγελο στο πρόσωπο της Μαρίνας Καλογήρου, όταν ήταν με τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο, ο οποίος ενσάρκωσε με σεβασμό τον Νίκο Καζαντζάκη. Και αυτό για μένα λέει πολλά».

Ο Ξάφης στον ρόλο του αυταρχικού πατέρα είναι μοναδικός, όπως και ο Νίκος Καρδώνης σε ρόλο Άγγελου Σικελιανού. Η επιλογή του Θοδωρή Αθερίδη για τον ρόλο του Ζορμπά στην αρχή δεν μου άρεσε καθόλου και ομολογουμένως πήγα προκατειλημμένη στην προβολή. Εν τέλει, όμως, νομίζω ότι πέτυχε η επιλογή αφού με έπεισε και φάνηκε πως είχε μελετήσει ιδιαίτερα τη μοναδική προσωπικότητα αλλά και τις κινήσεις του Ζορμπά.

Τέλος, αν και ο Στέφανος Ληναίος είναι αναμφισβήτητα μεγάλος ηθοποιός, θα προτιμούσα στον ρόλο του ηλικιωμένου Νίκου Καζαντζάκη να δω ξανά τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο με άλλο μακιγιάζ.

Οι κριτικές

Με λυπεί ιδιαιτέρως, όπως προανέφερα, να κρίνονται εξ’ αρχής αρνητικά ταινίες, και να γράφονται κριτικές που είναι αποτέλεσμα προσωπικής εμπάθειας των κριτικών προς τον εκάστοτε σκηνοθέτη. Μια ταινία την κρίνεις από το περιεχόμενο και τη σκηνοθεσία της όχι από το αν ο σκηνοθέτης της ανήκει στα “γκέτα” που υποστηρίζεις. Μια ταινία είναι δημιουργία, είναι κατάθεση ψυχής, είναι όραμα, είναι μια ιδέα που παίρνει σάρκα και οστά. Είναι προσπάθεια και κόπος. Η Ελλάδα δεν είναι Hollywood, όπου ο κάθε σκηνοθέτης έχει τεράστια budget στη διάθεσή του να διαχειριστεί και να επιλέξει. Εδώ τα πάντα είναι περιορισμένα. Κάποιοι δημιουργοί ξεπουλούν περιουσίες για να δημιουργήσουν μια αξιοπρεπή ταινία και κυρίως μια ταινία ιστορικού ενδιαφέροντος, που αποτελεί πυξίδα για τις νεότερες γενιές στη σύγχρονη εποχή της παγκοσμιοποίησης ώστε να μάθουν τις ρίζες τους και τον πολιτισμό τους. Επιπλέον, τέτοια φίλμς αναδεικνύουν και εξυψώνουν το ελληνικό μεγαλείο στο εξωτερικό και μεταλαμπαδεύουν τις τέχνες και τον πλούσιο πολιτισμό μας, τοποθετώντας την Ελλάδα στη θέση που της αξίζει. Συνεπώς το λιγότερο που αξίζουν είναι σεβασμό.

Στο σημείο αυτό θα δανειστώ ένα απόσπασμα από τη συνέντευξη του Γιάννη Σμαραγδή στον δημοσιογράφο και συγγραφέα Κυριάκο Κουζούμη σχετικά με τις αρνητικές κριτικές που δέχτηκε η ταινία.

Κ.Κ. Τι σημασία αποδίδετε στις κριτικές και γιατί νομίζετε πως η ταινία απέσπασε από τους ειδικούς κατά κύριο λόγο αρνητικές κριτικές;

Γ.Σ: Μεγάλο θέμα! Τις ταινίες τις κάνουμε για να τις βλέπουν άνθρωποι. Με άλλα λόγια απευθυνόμαστε στις ψυχές. Προσπαθούμε να δημιουργήσουμε έργα που να οδηγήσουν τον άνθρωπο στα οροπέδια καταφυγής της ψυχής. Εν προκειμένω γυρίζουμε ταινίες και τις αφήνουμε στον χρόνο, ίσως και με μία μορφή αθανασίας, έτσι ώστε ο άνθρωπος να ανατρέξει σ’ αυτές, όταν αισθανθεί την ανάγκη. Ο χρόνος και ο κόσμος δικαιώνει μία ταινία και δεν τη δικαιώνει με αστεράκια δήθεν ειδικών κριτικών κινηματογράφου, αλλά με την καρδιά του, το πνεύμα του, το συναίσθημά του, την ανάγκη του για κάτι πέρα ή πάνω, κάτι διαφορετικό. Προσωπικά δεν μ’ αγγίζουν οι αρνητικές κριτικές, παρά το γεγονός ότι κάθε δημιουργός, ομοίως κι εγώ, θέλω τα έργα μου να αρέσουν. Ωστόσο οι κριτικοί όχι μόνο στον τόπο μας αλλά ανά τον κόσμο είναι κατά κύριο λόγο άνθρωποι αγράμματοι, δεν ξέρουν για ποιο πράγμα μιλάνε, ακολουθούν μόδες, εξυπηρετούν συμφέροντα και ό,τι μα ό,τι είναι έξω απ’ αυτά, το κατακεραυνώνουν με μένος, εμπάθεια, εγωισμό. Από την άλλη υπάρχει -κι ίσως όχι άδικα- η θεωρία που θέλει τους κριτικούς να είναι οι αποτυχημένοι δημιουργοί του εκάστοτε είδους… Τέλος, να επικαλεστώ τον Χίτσκοκ που είχε πει ότι τα έργα τα κρίνει η ιστορία και οι απλοί άνθρωποι… Συνεπώς, ασ’ τους να λένε!!!

Διαβάστε όλη τη συνέντευξη εδώ

Η ταινία άλλωστε, μέχρι στιγμής έχει αποδείξει περίτρανα το πόσο πολύ άρεσε στον κόσμο γεγονός που μαρτυράται από τις εισπράξεις αλλά και τα σχόλια του κόσμου που βγαίνει από τις αίθουσες. Συμπερασματικά, συγχαρητήρια κ. Σμαραγδή!

Περισσότερα για την ταινία: http://kazantzakismovie.com/

Η ταινία “Καζαντζάκης” κυκλοφορεί στις κινηματογραφικές αίθουσες από τις 23 Νοεμβρίου!

Καλή Προβολή!

xxx.

Xenia

 

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Comment *